مناظره چیست؟

موضوعات مورد بحث

۱ـ مناظره چیست؟

۲ـ انواع مناظره؛

۳ـ هدف از مناظره چیست؟

۴ـ چرا مناظره برګزار می شود؟

۵ـ چگونگی برگزاری مناظره تلویزیونی و مناظره انتخاباتی؛

۶ـ ویژګی های مناظره ی خوب؛

۷ـ قاعده های اساسی مناظره کدام هاست؟

۸ـ چه کسی می تواند مناظره ګر حرفه یی باشد؟

۹ـ ویژگی های نطاق(مجری) حرفه یی و نقش او در مناظره:

۱۰ـ فرق بین مناظره و مصاحبه، مناظره ی تلویزیونی و مناظره ی انتخاباتی؛

۱۱ـ فرق بین مذاکره و مناظره در چیست؟

مقدمه

وقتی بحث مناظره پيش می آید، در ذهن بسياری از ما مناظره های بين نامزدهای رياست جمهوری سال های گذشته تداعی می شود. مناظره هايی که عده ی کثيری از مردم را پای تلويزيون کشاند و توانست جريان ساز باشد.

مناظره بايد در مورد موضوعی باشد که در مورد آن موضوع٬ طيفی از ديدگاه ها وجود داشته باشد، يعنی مناظره بايد درباره موضوعی باشد که حتمی تنوعی از ديدگاه ها در مورد آن در جامعه وجود دارد٬ در غير اين صورت مناظره برگزار کردن در مورد موضوع های مسلم٬ نقض غرض است. گاه می بينيم در برخی رسانه ها موضوعی به بحث گذاشته می شود که درباره آن موضوع در اصل  مناقشه ای وجود دارد و دو طرف حرف های همديگر را تاييد می کنند٬ حال آن که مناظره حتمی درباره ی موضوعیست که در مورد آن اختلاف ديدگاه وجود دارد و اين اختلاف ديدگاه هر چه جدی تر باشد٬ مناظره معنا دار تر می شود. به همين دليل است که وقتی افراد برای مناظره دعوت می کنيد٬ بايد تلاش کنيد دو سر قطب آن طيف را دعوت کنيد. از طرف ديگر از اين جهت که مناظره موجب روشنگری می شود فوق العاده ارزشمند است. فرض کنيد شما موضوعی را باور داريد و آن را پذيرفته ايد و دليلی هم برايش نداريد. چون در معرض يک چالش و بحث منطقی حالا ممکن است بعد از ديدن يک مناظره باور شما نسبت به آن موضوع تغيير کند٬ به يک باور جدي رسيده ايد يا ممکن است که باور شما را قوی تر کند، چون منطق طرف ها نسبت به موضوع را شنيده ايد.

بسیاری از مردم و تلویزیون ها در چند سال اخیر از مناظره ها سخن می زنند، اما بدبختانه آنها نمی دانند که مناظره چیست؟ مناظره برای کدام اهداف برګزار می شود؟ ویژګی ها یک مناظره خوب کدام ها است؟ مناظره با مذاکره و یک برنامه ی تلویزیونی دیګر چه تفاوت ها دارد؟ بدبختانه بعضی از ژورنالیستان به این باور هستند که مذاکره و مناظره هر دو یکیست و تفاوتی ندارد. در حالی که این دو موضوع زمین تا آسمان متفاوت است و نمی توان آن را در یک قالب جا داد.

به تمام سوال های بالا در این موضوع جا داده شده است و با خواندن این موضوع تا حدی با مناظره آشنا خواهید شد و ابهام هایی که در رابطه به مناظره وجود دارد، تا اندازه ی رفع شود. مناظره یعنی کامیابی یکی از طرف ها و باخت طرف دیگر آن.                                

مناظره چیست؟

مناظره در لغت:مباحثه كردن و بحث با يكديگر درباره حقيقت و ماهيت چيزي، يا با هم سوال و جواب كردن است و به تعبيري ديگر مكالمه و گفتگویست دو طرفه (Dialogue) كه هر طرف با استدلال و ارایه ی دلیل ها سعي مى كند، كه برتري و فضيلت خويش را بر ديگري به اثبات برساند. و یا هم مناظره یکی از راه های معمول است، که سخنرانان با مخالفت با عقیده های نادرست از واقعیت موجود دفاع می کنند.

از لحاظ علم منطق، مناظره: توجه متخاصمان است در اثبات نظر خود, در مورد حكمي و نسبتي از نسبت ها، براي آشكار كردن حق و صواب.

در تعریف مناظره نوشته اند: ژرف ساخت مناظره ... حماسه است، زیرا در آن، میان دو کس یا دو چیز بر سر برتری و فضیلت خود بر دیگری نزاع و اختلاف لفظی در می گیرد و هر یک با استدلال، خود را بر دیگری ترجیح می نهد و سرانجام یکی مغلوب یا مجاب می شود.

در این تعریف، جدال میان دو تن است بر سر اثبات برتری، و شاید برتری که از راه زبان خود نشان می دهد، همان حق باشد.

در تعریفی عام تر از مناظره، چنین نوشته اند: آن است که شاعر یا نویسنده ، دو طرف را برابر هم قرار دهد و آن ها را بر سر موضوعی به گفتگو وادار کند و  در پایان یکی را بر دیگری غالب گرداند.

مناظره موقعيتیست که در آن نمايندگان (حداقل) دو ديدگاه متفاوت در خصوص يک موضوع واحد، باهم مباحثه و اعلام نظر و موضع می کنند. به همين جهت و بخاطر ذات چالش برانگيز٬ مناظره  در نفس بسيار جذاب و روشنگراست. مناظره به گروه ها و طيف های مختلف و متنوع فکری که ديدگاه های متفاوتی نسبت به يک موضوع دارد، کمک می کند که بتوانند به يک تصوير و فهم دقيق تر از موضوع دست يابند. گاه انسان بی دليل باوری دارد که در جريان مناظره میتواند برای باور خود دليل بيابد و یا آنکه باور خود را اصلاح و گاه کاملا جابجا کند٬ مگر آن که به هر علت از يک باورمتعصب٬ پيروی کند. بنا براين مناظره ضمن آموزش جامعه مخاطبان به دوری از تعصب٬ روش تعقل و استنتاج منطقی را نيز ياد می دهد و با حفظ تعادل در جامعه مخاطبان هم کمک می کند.

بنابراين مناظره بايد در مورد موضوعی باشد که در مورد آن موضوع٬ طيفی از ديدگاه ها وجود داشته باشد يعنی مناظره بايد درباره موضوعی باشد که حتمی تنوعی از ديدگاه ها در مورد آن در جامعه وجود دارد٬ در غير اين صورت مناظره برگزار کردن در مورد موضوع های مسلم٬ نقض غرض است. گاه می بينيم در بعضی رسانه ها موضوعی به بحث گذاشته می شود که درباره آن موضوع  در اصل مناقشه ای وجود دارد و دو طرف حرف های همديگر را تاييد می کنند٬ حال آن که مناظره حتمی درباره موضوعی است که در مورد آن اختلاف ديدگاه وجود دارد و اين اختلاف ديدگاه هر چه جدی تر باشد٬ مناظره معنا دار تر می شود.  به همين دليل است که وقتی افراد برای مناظره دعوت می کنيد٬ تلاش کنيد دو سر قطب آن طيف را دعوت کنيد. از طرف ديگر از اين جهت که مناظره موجب روشنگری می شود فوق العاده ارزشمند است. فرض کنيد شما موضوعی را باور داريد و آن را پذيرفته ايد و دليلی هم برايش نداريد. چون در معرض يک چالش و بحث منطقی حالا ممکن است بعد از ديدن يک مناظره باور شما نسبت به آن موضوع تغيير کند٬ به يک باور جدي رسيده ايد يا ممکن است که باور شما را قوی تر کند، چون منطق طرف ها را نسبت به موضوع شنيده ايد.

و یا هم مناظره يک گفتگوی دو يا چند نفره پيرامون يک يا حد اکثر سه مبحث است که به طور معمولی تشکيل می شود از يک يا حداکثر دو مجری و سه -چهار نفر که بادیدگاه های کامل متفاوت يا متعارض در خصوص موضوعی وارد بحث می شوند و هدفش برگزاری يا باز کردن ابعاد مختلف ديدگاه ها يا نظرات مختلف پيرامون آن موضوع است. هر چه ديدگاه ها درباره موضوع متعارض تر باشد٬ جذابيت بيشتری دارد. حتی اگر خود آن موضوع شفاف نشود ديدگاه های افراد نسبت به آن موضوع شفاف می شود .يعنی ما يا با هدف شفاف کردن خود موضوع٬ اين مناظره را برگزار می کنيم يا برای اين که ديدگاه های آدم ها افراد و زوايای مختلف نسبت به آن موضوع برای مخاطب مشخص شود. بر همين اساس مناظره هايی خوب خواهد شد که نسبت به موضوع مورد بحث تضاد ديدگاه بيشتری باشد و در اين صورت مناظره پر چالش تر خواهد شد و نتیجه های بهتری از آن بيرون خواهد آمد، اما متاسفانه در بسياری از موقع ها در مناظره های  تلویزیون های امروزی هيچ چالشی بين ديدگاه آدم هايی که در آن مناظره شرکت کرده اند وجود ندارد و اگر مناظره را تبديل به يک سخترانی بکنند شايد خيلی بهتر است و اسم آن هم ديگر مناظره نيست.

تاریخچه ای از مناظره در ادبیات فارسی : 

كاربرد شيوه مناظره يا سؤال و جواب در ادبيات فارسي سابقه‌ی طولاني دارد. مناظره، شيوه ي مخصوص ايرانيان به ويژه ادبيات شمال و غرب اين سرزمين بوده و در ميان شاعران اسلامي بيش تر اختصاص به سرزمين هاي آذربايجان و عراق دارد. اولين نمونه از اين سبك را در ادبيات قبل از اسلام و در آثار بازمانده از زبان پهلوي، مي توان ديد. درخت آسوري (آسوريك) منظومه ی مفاخره آميزيست ميان بز و نخل كه به زبان پارتي يا پهلوي اشكاني سروده شده است.

درخت آسوري با توصيف كوتاهي از يك درخت، بى آن كه به صراحت از آن نام برده شود، به شكل معما يا چيستان، از زبان شاعر آغاز مى شود و با اين توصيف شنونده يا خواننده پي مى برد كه منظور نخل است. آن گاه نخل خود فایده های خويش براي بز برمى شمارد مانند فایده هایی كه ميوه آن در بردارد با ابزارهايي كه از چوب و برگ و الياف آن ساخته مى شود. در بخش بعدي بز با او به معارضه برمى خيزد و او را تحقير و استهزاء مي كند و فایده های خود را مانند خوراك هايي كه از شير او درست مى كنند يا كاربردي كه شير او در مراسم ديني زرتشتي دارد و نيز ابزارهايي كه از اندامهاي او مانند پوست و پشم و روده و غيره مى سازند؛ برمى شمارد. سرانجام به زغم شاعر  بز پيروز مى شود. بنا بر نوشته ی محمود روح‌الاميني اين منظومه از شاعري ناشناخته و شامل 121 بيت است و به عنوان سروده‌ی (فولکور) مردمی از روزگار كهن در ميان مردم عام رواج داشته است. 

مبتكر فن مناظره در شعر فارسي دري، ابونصر علي بن احمد اسدي طوسي سراينده گرشاسب نامه است. مناظره های پنجگانه ی اسدي كه عبارت‌اند از :عرب و عجم؛ آسمان و زمين؛‌نيزه و كمان؛ شب و روز؛ و مغ و مسلمان، در قالب قصيده به رشته نظم درآمده و شاعر در هر كدام گفتگويي بين دو طرف تخيل كرده و دليل های هر يك را بر ترجيح خود نسبت به ديگري آورده و سرانجام يكي را مجيب و ديگري را مجاب ساخته و آن گاه به مدح ممدوح وارد شده است. البته تازگي كار اسدي در اين قصیده ها, باعث باقي ماندن آنها شده است و گر نه اين شاعر در قصيده سراييد طولاني ندارد.

انواع مناظره:

نمی توان مناظره را در کتګوری های مشخص جا داد، اما مناظره از نګاه شکل، محتوا و ساختار انواع بسیار زیادی دارد، مانند: مناظره ی تلویزیونی، مناظره ی رادیویی، مناظره ای که در رسانه ها نشر نمی شود، مناظره های لایف، که مهمترین و با ارزشترین نوع از مناظره است، مناظره های ثبتي، مناظره های یک موضوعی، مناظره های چند موضوعی، مناظره ها بین نامزدان ریاست جمهوری، مناظره برای رفع یک مشکل وغیره که هر یکی از این ها، خوبی ها و کمبودی های خود را دارد و نمی توان به این موضوع در این بحث کوچک جا داد.

هدف از مناظره چیست؛ کشف حقیقت یا رفع مسوولیت؟

در کل گفته می توانیم که هدف از مناظره مقایسه کردن چند گزینه در مورد یک موضوع خاص می باشد.

به نظر می رسد یکی از حیاتی‌ترین نکته های که باید در تولید برنامه‌ی مناظره مدنظر قرار بگیرد، تطبیق همیشگی مناظره ها با اصل موجب یا هدفیست که این برنامه به خاطر رسیدن با آن هدف ایجاد شده. یعنی لازم است تا تعداد و کیفیت مهمانان، نحوه‌ی مطرح کردن پرسش ها، میزان چالشی بودن آنها و مقدار پیگیری جواب‌ها و سایر جزهایی که بر چگونگی روند مناظره تأثیر می‌گذارد، با اصل تشکیل این برنامه هم‌خوانی داشته باشد.

اما این اصل موجب، هدف یا هر چیز دیگری که اسمش را بگذارید، و برنامه‌ی مناظره به خاطر آن ایجاد شده است، چیست؟ آیا غیر از این است که باید به پرسش مهمی که در هر یک از این برنامه‌ها مطرح می‌شود، جواب دقیق و شفافی داده شود؟ آیا غیر از این است که در حوزه‌‌ی مورد بررسی، لازم است که کشف حقیقت صورت بگیرد؟ آیا غیر از این است که در موضوع مطرح شده باید رفع ابهام انجام شود، نه اینکه ابهام جدیدی ایجاد نشود؟

پس اگر بخواهیم در یک کلام به هدف اصلی تهیه‌ی برنامه‌ی مناظره اشاره کنیم، باید آنرا در "کشف حقیقت" خلاصه کنیم. و همه‌ اجزای مناظره  با این معیار ابتدایی و اساسی مورد تطبیق قرار دهیم، و به این امر توجه کنیم که اگر در هر یک از مناظره ها "کشف حقیقت" صورت نپذیرد، آن برنامه به پر کردن آنتن و رفع مسئولیت گذشته و لاغیر.

اما مناظره های انجام شده در رسانه‌ها توانسته است که ابهام زدایی کند و پرده از روی واقعیتی بردارد؟ معلوم است که نحوی برگزاری مناظره ارتباط مستقیمی با این مقوله دارد. و باید گفت با این نحوی برگزاری مناظره ها که تا به حال دیده‌ایم، نه تنها مشکلی حل نشده و نه تنها حقیقتی مکشوف نگشته، بلکه کلی ابهام جدید هم ایجاد شده است.

خودتان قضاوت کنید، وقتی سوال مطرح شده،  کلی است و از دقت و جزئی‌ نگری بالایی برخوردار نیست، چگونه می توان انتظار کشف حقیقت را داشت؟ وقتی قرار است به یک سوال، چندین نفر پاسخ دهند و هر کدام زمان بسیار محدودی دارند، تا جایی که غالب کلام ‌شان منعقد نمی‌شود، کی ابهام هاب موجود برطرف می‌شود؟ بحث دیگر، پیگیری و دقیق شدن در جواب‌هاییست که ارایه می‌شود. به طور عملی هیچ‌ کدام از جواب‌های ارائه شده، از سوی کارشناسان برنامه یا دیگر مهمانان، به طور مستند مورد انتقاد قرار نمی‌ گیرد و هر کسی هر چیزی می‌تواند بگوید. آیا این با این روش، می‌ توان به نقطه‌ی روشن مشخصی رسید؟

بدیهیست اگر بخواهیم تنها همین یک اصل "کشف حقیقت" را معیار بررسی برنامه‌ی مناظره قرار دهیم و اجزای روند مناظره ها و مباحثه ها را فقط با همین یک اصل مورد بازنگری قرار دهیم، شاهد تحول جدی در ساخت این برنامه خواهیم بود. چه برسد به سایر معیارها که در بهتر شدن گفتگوها دخیل است و باید در جای دیگر مورد بررسی قرار بگیرد.

اما نکته‌ی مهم این است که رسانه‌ها و تهیه ‌کنندگان برنامه‌ی مناظره این جسارت را داشته باشند که با رعایت نکته های مطرح شده، کیفیت مناظره را بالا ببرند و این تصور بوجود نیاید که با ساخت این برنامه، تنها قرار بوده رفع مسئولیتی انجام شود و تمام. اگر این ذهنیت در جامعه به وجود بیاید، از بین بردن آن بسیار دشوار بوده، اعتماد را از دیگرانی که می‌خواهند در حوزه‌ی تحت اختیارشان، به شکلی از قالب مناظره استفاده کنند، سخت می ‌کند.

مناظره چرا بر گزار می شود؟

_ برای یافتن دلیل ها به باور های مردم.

_ برای دست یافتن به فهم دقیق و تصویر از یک موضوع.

_ برای اصلاح و یا بجا کردن باورها.

_ برای روشن کردن ابهام ها.

_ برای متقاعد کردن مردم در رابطه به یک موضوع.

مناظره ی تلویزیونی:

مناظره ی تلویزیونی نوعی از مصاحبه هاست که به آن مصاحبه های جمعی یا گروهی هم گفته می شود.

یک از ژانرهای نو است و در کشور های برگزار می شود که دموکرات باشد و رسانه ها در آن کشور ها آزادی داشته باشد.

 یگانه برنامه که به طور واقعی می تواند پل ارتباطی بین دولت و مردم باشد، همین مناظره هاست.

برگزاری مناظره ی تلویزیونی:

_ مناظره برگزار کردن کار ساده و آسان نیست. ما به مورد های زیر نیاز داریم:

_ یک الی دو مجری که معمول یک مجری می باشد

_ تیم تولید؛ دعوت کردن مهمانان، پر کردن جا های مهمانان غیر حاضر کار ساده ای نیست.

_ دایرکتر یا کارگردان

_ تهیه کننده یا پرودیوسر برای کمک با مجری در مدیریت برنامه و طرح سوال ها

_ تیم صدا و تیم نور پردازی

_ مناظره از لحاظ ثبت برنامه ی خیلی وقت گیر است.

در مناظره تلویزیونی تعداد مهمانان نسبت به گنجایش ستدیو متفاوت است اما تعداد مهمانان باید قابل کنترول باشد که تا 50 الی 60 نفر خیلی خوب خواهد بود و مناظره تلویزیونی نباید از یک الی یک ونیم ساعت زیاد شود.

نقش مخاطبان در مناظره:

نقش خیلی مهم دارد و بدون مخاطبان مناظره برگزار کردن بی معنا خواهد بود.

مخاطبان باید کسانی باشد که بتواند مسله های خوبی مطرح کنند.

مخاطبان باید کسانی باشد که در باره رویداد های روز معلومات داشته باشد و یا در آن موضوع دخیل باشند.

بیشتر وقت مناظره به مهمانان اختصاص داده می شود.

در مناظره ها کسانی که با آن مناظره می شود نباید از چهار نفر زیاد شود.

در مناظره تلویزیونی باید توازن مهمانان در نظر گرفته شود.

روند برگزاری اولین مناظره انتخاباتی چگونه است؟

روند برگزاری اولین مناظره انتخاباتی توسط مجری برنامه اعلام شد.

در بخش ابتدایی اولین مناظره انتخاباتی تلویزیون، نامزدهای ریاست جمهوری به قید قرعه در جایگاه پاسخگویی قرار می‌گیرند و به پرسشی که آنهم به قید قرعه انتخاب می‌شود با موضوع پاسخ می‌گویند.

نامزدها در این بخش هر کدام به مدت چهار دقیقه فرصت پاسخگویی دارند. در ادامه‌ی چهار دقیقه، هر کدام از نامزدها به مدت دو دقیقه فرصت نقد این پاسخ را دارند.

پس از نقد دو دقیقه‌یی نامزدها، نامزد مشخص‌شده، پنج دقیقه فرصت دارد تا پاسخگوی نقدهای مطرح شده باشد.

در بخش پایانی مناظره، نامزدها به مدت سه دقیقه فرصت دارند که مباحث مطرح شده را جمع‌بندی کنند.

زمان پیش‌بینی شده برای اولین مناظره انتخاباتی حدود سه ساعت است.

ویژګی های مناظره ی خوب:

1_ مناظره در مورد موضوع باشد که در باره ی آن دیدگاه های متضاد زیاد وجود داشته باشد.

2_ روی یک موضوع خاص برگزار می شود.

3_ هر بار فقط یک موضوع مطرح می شود.

4_ برای هر مناظره چی وقت مساوی برای ابراز نظرش داده می شود.

5_ مجری های حرفه یی آن را پیش ببرد.

6_ در مورد يک موضوع در مناظره حتمی بايد اختلاف نظر يا اختلاف ديدگاه بين دو طرف وجود داشته باشد.

7_ شخصيت حقيقی و حقوقی افرادی که در مناظره شرکت می کنند، هر دو در کيفيت آن اثر می گذارند. طبيعیست که هر قدر افراد حاضر در مناظره مشهورتر باشند ٬ سطح مناظره بالاتر می رود. به لحاظ حقيقی هر چقدر افراد شخصيت جذابتر و بيان بهتری داشته باشند، مناظره جذاب تر می شود.

8_منطق گفتاری و رفتاری و نوع ورود به بحث، در مناظره اثرگزار است.

9_ خصوصيت يک مناظره خوب اين است که موضوع بايد برای مخاطب از موقيعت خوبی برخوردار باشد ٬ يعنی موضوع آن به روز ٬ حساس و چالشی باشد.

10_ نکته دوم اين که اختلاف نظر و ديدگاه نسبت به موضوع وجود داشته باشد. افراد حاضر در مناظره بايد داری تبحر، تخصص و شهرت باشد.

11_ مناظره ای که زنده و بدون ویرایش انجام شود بهتر خواهد بود که مردم خودش سره را از یک سره جدا کند. بايد بگويم جذاب ترين فيلم سينمايی هم نمی تواند به اندازه مناظره های زنده بيننده داشته باشد و اگر تلویزیون ها اين بحث را جدی بگيرد می تواند عدهی  بسيار زيادی از مردم را پای رسانه ی خود بکشاند.

قاعده های اساسی مناظره:

آنچه در یک مناظره نقش مهمی دارد و نباید از قافیه عقب بماند و حتی می‌تواند سکانداری کند، پلی‌بک‌های مناظره است که باید کامل بی‌طرف تهیه شود.

پلی‌بک‌های یک مناظره در عین حال که باید همه سلیقه‌ها را دربرداشته باشد، باید محوریت و خط محوری مناظره و موضوع را آغاز و هدایت کند.‌

مناظره یک فرهنگ است که شاید تلویزیون فقط اجرا و فرهنگ‌سازی آن را بر عهده دارد، در صورتی که بخش اعظمی از عوامل یک مناظره مطلوب و ایده‌آل شرکت‌کنندگان و مسوولان تراز اول جامعه و کشور هستند و برخلاف سایر برنامه‌های ترکیبی، زنده و گفتگو محور سیاست‌ها و مدل اجرایی خاص خود را دارد. در واقع مناظره در سطوح مختلف جذابیت‌های خاص خود را داشته، اما بیش از آنکه وابسته به حضور یک فرد باشد، وابسته به سوژه بوده و البته میزان شهرت و مسوولیت طرفین شرکت‌کننده نیز جلب توجه است که باید از نظر موقعیتی با رعایت تناسب و تعادل انتخاب شده باشند.

مناظره چارچوب‌ها و قاعده های بسیار مهم و پیچیده‌ای را می‌ طلبد. گاهی بسیاری از چارچوب‌ها و قاعده های مناظره نانوشته است و فقط تجربه می‌تواند، آن‌ هم در لحظه ای برای ایجاد جذابیت کارگشا باشد.

تفاوت بین یک برنامه ی گفتگوی محور تلویزیونی با مناظره تلویزیونی در این است که یک برنامه تلویزیونی با یک مناظره تلویزیونی از زمین تا آسمان باهم تفاوت دارند. یک دقیقه استرس برگزاری مناظره در سطوح عالی مسوولان کشور و سوژه‌های حساس و مخاطب پسند را نمی ‌توان با 100 دقیقه برگزاری اجرای یک برنامه ی زنده ترکیبی قیاس کرد. در مناظره می‌آیند که رقابت کنند و پیروز رقابت باشند اما در گفتگوهای زنده ترکیبی می‌آیند که یک طرفه آگاه کنند و نیز به سوالاتی پاسخ بدهند.

مجریان برنامه‌های مناظره باید آنقدر زیاد از توانمندی برخوردار باشند که حتی با یک توجه، لبخند یا نگاه بتوانند برنامه را کنترل کنند. در مناظره مجری داور و قاضی نیست و این نفس اجرای مناظره را پیچیده‌تر می‌کند. مجری مناظره بسیار مهم است و در کنار تجربه، تحصیلات و توانایی یک عنصر ذاتی دیگر را نیز طلب می‌کند که نمی ‌توان به سادگی از آن گذشت. این مساله به نوعی آن یک مجریست که مربوط به قدرت تحلیل و ذهنی و هوش اوست. این برگ برنده برنامه‌یست که از یک مجری توانمند مناظره‌شناس بهره می‌برد.

باید توجه داشت که یک سوال و حتی لحن او می‌ تواند ورق مناظره را برگرداند، پس این بسیار مهم است و تجربه می‌خواهد که یک مجری قهار می‌ تواند از پس بی ‌طرفی در مناظره‌ها سربلند بیرون بیاید.

مناظره از روی فکر سنجیده و بر طبق نقشه و برنامه اجرا می شود.

نظرهای اشخاص مختلف روی یک موضوع گرفته می شود.

دادن وقت مساوی به اشتراک کننده گان مناظره.

چه کسی می تواند یک مناظره گر حرفه یی باشد؟

مناظره را وقتی می توان به خوبی انجام داد، که توانایی یک مناظره گر حرفه یی را داشته باشیم، که عبارت است از:

_ توانایی جمع آوری و سامان دادن ایده ها و نظرها

_ توانایی رام کردن ایده ها و نظرها

_ توانایی ارزیابی شواهد و مدرک ها

_ توانایی رابطه ی درک منطقی

_ توانایی اندیشیدن و سخن گفتن به اساس مطالب دست داشته

_ توانایی سازگاری با شرایطی که در مناظره پیش می آید.

ویژگی های نطاق(مجری) حرفه یی و نقش او در مناظره:

نطاق منجیث رکن اساسی در مناظره کار می کند. نطاق کسیست که از توانایی های لازم باید برخوردار باشد، طوری که بتواند با شرایطی که در مناظره پیش می آید سازگاری کند. هم چنان نطاق باید به قاعده های مناظره عمل کند. نطاق نباید با مناظره چی ها سلیقه یی برخورد کند، چون این کار خلاف قواعد مناظره است. هم چنان نطاق باید از ذهن ولا برخوردار باشد، که بتواند اصلاعات را خوبتر و بهتر تحلیل و تجزیه کند.

_ يکی از کارکرد های مجری در مناظره ها هدايت درست موضوع است وبايد در اين کار تبحر داشته باشد.

_ مجری بايد در مناظره ها بی طرفی کامل داشته باشد.

_ در تقسیم نوبت، زمان و هم دو نقطه ی طلايی در مناظره، که شروع و پايان بحث است؛ توجه جدی داشته باشد و باید مساوی تقسیم شود.

_ مجری باید احاطه و تسلط کامل بر موضوع و مناظره داشته باشد وبتواند داوری کند. اگر طرف مقابل مناظره را چالشی نکند ٬ خودش بحث را به چالش می کشاند.

_ مجری پرسش های غيرهماهنگ شده نمی توانند بپرسند اما اين طور هم نيست که نوشته ای را به مجری می دهند که طبق آن عمل کند.

_ اساسای لازم نيست مجری در موضوع مناظره متخصص باشد فقط کافیست يک مجری حرفه ای و کارکشته باشد ٬ يعنی فقط کافیست تخصص اجرا داشته باشد. گاه عده ای تصور ميکنند اگر مجری مناظره در آن حوزه متخصص باشد بهتر می تواند بحث را اداره کند که به نظر من اصلا صحيح نيست ٬ چون مجری قرار نيست طرف مناظره و بحث باشد ٬ مجری قرار است بحث را اداره کند. مجری برای اداره بحث بايد متخصص در اجرای برنامه تلويزيونی باشد نه در موضوع و اساسا چنين چيزی امکان ندارد که شما برای صدها موضوع صدها مجری حرفه ای داشته باشيد. بعلاوه مجری اگر در حد مهمانان در آن موضوع تخصص داشته باشد نميتواند بيطرف باشد و چون خود را صاحب نظر ميداند بجای اداره  ی بحث ٬ اعمال نظر ميکند و اين يعنی نقض بيطرفی.

_ مجری حتمی بايد به بحث ورود  کند، به شرطی که اين ورود دال بر دخالتش در موضوع نباشد. یعنی نمی تواند در موضوع دخالت کند.

فرق مناظره ی انتخاباتی با مناظره ی تلویزیونی:

فرق از لحاظ هدف؛ در مناظره انتخاباتی هدف مبارزه برای پیروزی است اما در مناظره ی تلویزیونی دفاع از کارکردهاست.

مناظره ی انتخاباتی پیش از اجرای برنامه ها اجرا می شود اما مناظره تلویزینی پس از اجرای برنامه ها برگزار می شود.

از لحاظ نحوی اجرا هیچ تفاوت ندارد و به عین شکل اجرا می شود.

در مناظره های انتخاباتی استدلال برای جامع بودن برنامه هاست  اما در مناظره ها ی تلویزیونی استدلال برای دفاع از عمل کرد شان است.

مناظره های اتنخاباتی در شهرت تلویزیون خیلی کمک می کند.

فرق مناظره با مصاحبه:

به طور معمول فضای مناظره خیلی باز است اما فضای مصاحبه محمدود می باشد

در مصاحبه پیرامون موضوع واحد و از قبل تعیین شده صحبت می شود، اما در مناظره، مناظره شونده با فضای نا محدود پرسش ها روبرو می شود.

در مصاحبه ما یک نوع مهمان داریم که اما در مناظره دو نوع: مهمانان ویژه و مهمانان عام که همان مخاطبان حاضر در محل مناظره است.

احتمال دارد مناظره در ماه یک دفعه برگزار شود اما میز گرد هر روز.

در مناظره می‌آیند که رقابت کنند و پیروز رقابت باشند اما در گفتگوهای زنده ترکیبی می‌آیند که یک طرفه آگاه کنند و نیز به سوالاتی پاسخ بدهند.

تفاوت مناظره و مذاکره در چیست؟

بسیار پیش می آید که در حوزه ی مذاکره، بسیاری از واژه ها را با بی دقتی به جای هم به کار می بریم. "مذاکره" و "مناظره" دو مورد از این واژه هاست. بعضی از مردم مناظره را مصداقی از مذاکره می داند و گروهی دیگری هم که کمی تخصصی تر نگاه می کند، فکر می کند که "مناظره" همان "مذاکره ی رقابتی" است و با مدل برد وباخت انجام می شود.

اما از لحاظ علمی، "مذاکره و مناظره" تفاوت های جدی با هم دارد و همین تفاوت ها باعث می شود که ابزارها و مدل ذهنی مورد استفاده یکی، در دیګری قابل استفاده نباشد. در این جا به بعضی از مهمترین این تفاوت ها می پردازیم:

نخستین تفاوت مهم مناظره و مذاکره در این است که مذاکره با طرح یک موضع اولیه شروع می شود و هر دو طرف می دانند که قرار است از این موضع عقب نشینی شود. به طور مثال: فروشنده می داند که تخفیف خواهد داد و خریدار هم می داند که بیشتر از رقمی که الان اعلام می کند، خواهد پرداخت. یا هم در موضوع طلاق زن می داند که در واقع قرار نیست جدا شود و طلاق بګیرد و مرد هم می داند که همه چیز در زندګی آنها خوب نیست. موضع ګیری اولیه انجام می شود و سپس طرفین بر اساس خواسته واقعی و منافع شان، آن را در روند مذاکره و ګفتګو تعدیل می کنند. این در حالیست که در مناظره، رفته ایم که موضع اولیه ی خود را اثبات کنیم. هر نوع عقب نشینی از نخستین حرف مان در مناظره، یک باخت جدی محسوب می شود.

در مذاکره بسیاری از اوقات خودمان هم نمی دانیم که نتیجه ی مطلوب مورد رضایت طرف ها چیست. به همین دلیل، می رویم که راه حلی بیابیم که تا حد امکان، فایده های دو طرف را تامین کند، اما در مناظره نتیجه ی مطلوب و نا مطلوب مشخص است. به عبارت دیګر: مذاکره بیشتر شبیه یک جلسه ی حل مسله است اما مناظره، جلسه ی بیان پاسخ مطلوب است.

مناظره، با شروع جلسه ی مناظره آغاز و به پایان جلسه ی مناظره تمام می شود و برنده و بازنده ی آن مشخص است. اما مذاکره، حتا قبل از ورود به جلسه، به صورت غیر رسمی شروع می شود و پایان مشخصی هم ندارد. برنده و بازنده بودن در مذاکره هم ممکن است که ساعت ها بعد، روز ها بعد و حتا سال ها بعد مشخص می شود. به ګونه ی مثال: دو شرکت که برای ادغام مذاکره می کنند و هر دو خوشحال هستند و احساس می کند که مذاکره ی موفقی داشته اند، ممکن است چند سال بعد متوجه شوند که مذاکره ی موفقی نداشته اند و بسیاری از موضوعات و فاکتور ها را در توافق خود در نظر نګرفته اند. در حالی که در یک مناظره ی سیاسی یا فرهنګی، قضاوت در مورد نتیجه ی مناظره بلافاصله پس از پایان جلسه، امکان پذیر است.

قضاوت در مورد مناظره به طور کامل بیرونی است و توسط ناظران بیرونی مشخص می شود. اګر جمع کثیری از مشاهده کنندګان مناظره به این نتیجه برسند که یکی از طرف ها، در مناظره شکست خورده است، آن فرد نمی تواند بګوید: نه شما نمی دانید! من می دانم که برنده ی این مناظره بودم!. اما قضاوت در مورد مذاکره به طور کامل درونی  است. هیچ کس غیر از شما نمی داند که برنده هستید یا بازنده. ممکن است بسیاری از کسانی که از نتیجه ی مذاکره مطلع می شوند، شمار را برنده بدانند و شما خود تان بدانید که باخته اید. یا برعکس، آن ها که نتیجه ی مذاکره را می بینند و می شنوند یا حتا شاهد جلسه ی مذاکره هستند، شما را بازنده بدانند و شما بدانید که مذاکره ی موفقی را انجام داده اید. جالب اینجاست که مذاکره کنندګان حرفه یی، تمایل خاصی ندارند که خود را برنده یا موفق نشان دهند. آنها به نتیجه ی که می خواهند فکر می کنند و خوب آموخته اند که مقوت بیرونی، در برابر برنده ی که بازنده به نظر می آید بسیار کمتر از کسیست  که برد خود را بر رخ دیګران می کشد.

همه تفاوت های بالا، باعث می شود که در مذاکره نقش منطق پر رنګ تر و در مناظره توانایی مدیریت احساسات خود و طرف مقابل تعیین کننده تر باشد.

در اخیر ګفته می توانیم  که مذاکره چیزی جدا و مناظره چیزی جدا است و نمی تواند جای یکدیګر را بګیرد، اما بدبختانه ژورنالیستان تازه کار به این نکته توجه نکرده، این کلمه ها را به جای یکدیګر استفده می کند، که این یک مشکل جدی در رسانه های کشور به حساب می آید.

خلاصه:

مناظره موقعيتیست که در آن نمايندگان (حداقل) دو ديدگاه متفاوت در خصوص يک موضوع واحد، باهم مباحثه، اعلام نظر و موضع  گیری می کنند که سرانجام یکی مغلوب می شود.

یگانه برنامه که به طور واقعی می تواند پل ارتباطی بین دولت و مردم باشد، همین مناظره هاست.

مناظره ی خوب مناظره یست که در باره ی موضوع آن دیدگا های مختلف وجود داشته باشد.

هدف از مناظره کشف حقیقت و روشن کردن ابهام هاست و یا لا اقل روشن کردن دیدگاه اشتراک کننده در باره ی موضوع است.

مجری مناظره باید در اجرای برنامه های تلویزیونی متخصص باشد نه در باره ی موضوع مناظره.

مذاکره و مناظره با هم تفاوت هایی دارد و نمی توان این دو کلمه را بجای یک دیگر به کار برد.

HABIBULLAH GHORZANG